स्तनाचा कर्करोग ओळखण्यासाठी महिलांनी नियमित करावयाच्या चाचण्या

सूचना: हा लेख फक्त माहितीच्या उद्देशाने आहे आणि कोणत्याही आरोग्य समस्येसाठी प्रथम आपल्या चिकित्सकाशी सल्लामसलत करणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे

स्तनाच्या कर्करोगाच्या लवकर निदानासाठी महिलांनी कोणत्या चाचण्या कराव्यात, त्यांचे महत्त्व, वेळापत्रक आणि योग्य तपासणी पद्धती जाणून घ्या.

स्तनाचा कर्करोग हा महिलांमध्ये आढळणारा सर्वात सामान्य कर्करोग असून, लवकर निदान झाल्यास यावर यशस्वी उपचार शक्य आहेत. म्हणूनच, नियमित चाचण्या करणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. स्तनाचा कर्करोग ओळखण्यासाठी सर्वप्रथम सेल्फ-ब्रेस्ट एक्झामिनेशन (SBE) म्हणजेच स्वतः स्तन तपासणी करणे गरजेचे आहे, जे 20 वर्षांवरील सर्व महिलांनी दर महिन्याला करायला हवे. यात स्तनात कोणत्याही गाठी, सूज, वेदना, निपलमधून स्त्राव, त्वचेतील बदल किंवा असमानता आहे का हे तपासले जाते. त्यानंतर, 30 वर्षांवरील महिलांनी दरवर्षी क्लिनिकल ब्रेस्ट एक्झामिनेशन (CBE) करून घ्यावे, जिथे डॉक्टर तज्ज्ञ पद्धतीने स्तन तपासतात. जर काही शंका निर्माण झाली तर पुढील तपासण्यांची गरज भासू शकते. 40 वर्षांवरील महिलांसाठी मेमोग्राफी (Mammography) ही सर्वात प्रभावी चाचणी मानली जाते, जी स्तनाच्या आतल्या ऊतींचे एक्स-रे काढून गाठी ओळखण्यास मदत करते, अगदी कर्करोगाच्या सुरुवातीच्या टप्प्यातही. अमेरिकन कर्करोग सोसायटीनुसार 40 ते 54 वयोगटातील महिलांनी दरवर्षी मेमोग्राफी करावी, तर 55 वर्षांवरील महिलांनी दर दोन वर्षांनी किंवा डॉक्टरांच्या सल्ल्यानुसार हे तपासणी शेड्यूल ठेवावे. जर कुटुंबात पूर्वी कोणाला स्तनाचा कर्करोग झाला असेल, तर धोका अधिक असतो, त्यामुळे अशा महिलांनी BRCA1 आणि BRCA2 जीन टेस्ट करून घेणे फायदेशीर ठरते, कारण हे जीन्स कर्करोगाचा धोका वाढवतात. काही महिलांमध्ये स्तनाच्या ऊती घनसर (Dense Breast Tissue) असतात, ज्यामुळे मेमोग्राफी पुरेशी नसते, अशा वेळी डॉक्टर 3D मेमोग्राफी, अल्ट्रासाऊंड किंवा MRI चाचणी सुचवतात. ब्रेस्ट अल्ट्रासाऊंड हा ध्वनिलहरींचा वापर करून केला जाणारा टेस्ट आहे, जो गाठीतील फरक समजून घेण्यासाठी उपयुक्त ठरतो. जर काही संशयास्पद लक्षणे दिसली किंवा गाठ आढळली, तर डॉक्टर बायोप्सी (Biopsy) करण्याचा सल्ला देतात, जिथे स्तनातील ऊतकांचे नमुने प्रयोगशाळेत तपासले जातात आणि ते कर्करोगजन्य आहेत का हे निश्चित केले जाते. सर्वसाधारणपणे, ज्या महिलांना स्तनात कोणत्याही प्रकारचा बदल, वेदना किंवा लक्षणे जाणवत असतील, त्यांनी त्वरित डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा आणि आवश्यक चाचण्या करून घ्याव्यात.

FAQs:

1. स्तनाच्या कर्करोगासाठी कोणती पहिली चाचणी करावी?
   • सर्व महिलांनी महिन्याला एकदा स्वतः स्तन तपासणी (Self-Breast Exam) करावी.
2. स्तनाचा कर्करोग कोणत्या वयात जास्त आढळतो?
   • 40 वर्षांवरील महिलांमध्ये याचा धोका अधिक असतो, पण तो कोणत्याही वयात होऊ शकतो.
3. मेमोग्राफी कधी सुरू करावी?
   • 40 ते 54 वयोगटातील महिलांनी दरवर्षी आणि 55 वर्षांवरील महिलांनी दर दोन वर्षांनी मेमोग्राफी करावी.
4. स्तनात गाठ आढळल्यास काय करावे?
   • त्वरित डॉक्टरांकडे जाऊन अल्ट्रासाऊंड किंवा बायोप्सी करून घ्यावी.
5. सतत स्तनात वेदना होणे कर्करोगाचे लक्षण आहे का?
   • नाही, पण जर वेदना सातत्याने राहत असेल, तर डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा.
6. स्तनाचा कर्करोग अनुवांशिक असतो का?
   • होय, BRCA1 आणि BRCA2 जीनमुळे स्तनाचा कर्करोग अनुवांशिक असू शकतो.
7. स्तनाच्या आरोग्यासाठी कोणते उपाय करावेत?
   • योग्य आहार, नियमित व्यायाम, मद्यपान टाळणे आणि वजन नियंत्रणात ठेवणे महत्त्वाचे आहे.
8. गर्भधारणा आणि स्तनाचा कर्करोग यांचा काही संबंध आहे का?
   • गर्भधारणेच्या संख्येवर स्तनाचा कर्करोग होण्याचा धोका अवलंबून असतो.
9. स्तनाचा कर्करोग पुरुषांनाही होऊ शकतो का?
   • होय, पण प्रमाण कमी असते.
10. ब्रेस्ट बायोप्सी म्हणजे काय?

• स्तनातील ऊतींचे नमुने घेऊन कर्करोग आहे का हे तपासण्याची प्रक्रिया.

1. Dense Breast Tissue असल्यास काय करावे?

• अशा महिलांनी अल्ट्रासाऊंड किंवा MRI करून घ्यावे.

1. मेमोग्राफी हानिकारक आहे का?

• नाही, ती कमी प्रमाणातील रेडिएशन वापरते आणि फायदे अधिक आहेत.

1. स्तनाचा कर्करोग टाळण्यासाठी आहार कसा असावा?

• हिरव्या पालेभाज्या, बेरी, नट्स, मासे आणि अँटीऑक्सिडंटयुक्त पदार्थांचा समावेश करावा.

1. स्वतः स्तन तपासणी करण्याची योग्य वेळ कोणती?

• मासिक पाळीनंतर 7 ते 10 दिवसांनी करणे योग्य असते.

1. स्तनाच्या कर्करोगासाठी कोणते लक्षण धोक्याचे आहे?

• स्तनातील गाठ, निपलमधून स्त्राव, त्वचेतील बदल आणि असह्य वेदना ही लक्षणे धोक्याची असू शकतात.