मोठ्या प्रमाणात केस गळती आणि त्यामागील वैद्यकीय कारणे

सूचना: हा लेख फक्त माहितीच्या उद्देशाने आहे आणि कोणत्याही आरोग्य समस्येसाठी प्रथम आपल्या चिकित्सकाशी सल्लामसलत करणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे

मोठ्या प्रमाणात केस गळतीची कारणे, लक्षणे आणि उपचार जाणून घ्या. तणाव, हार्मोनल बदल, थायरॉईड, पोषण कमतरता आणि उपाय यांचा सविस्तर आढावा.

केस गळती ही एक सामान्य समस्या असली तरी, जर केस मोठ्या प्रमाणात गळत असतील आणि टक्कल पडण्याची शक्यता वाटत असेल, तर त्यामागे कोणते वैद्यकीय कारण असू शकते हे समजून घेणे अत्यंत आवश्यक आहे. केस गळती ही नैसर्गिक प्रक्रिया आहे, परंतु दररोज 50 ते 100 केस गळणे सामान्य मानले जाते. यापेक्षा जास्त केस गळू लागल्यास, त्याचे मूळ कारण शोधणे गरजेचे असते. केस गळतीमागील सर्वात सामान्य वैद्यकीय कारणांमध्ये थायरॉईड विकार, लोहाची कमतरता (अॅनिमिया), पॉलिसिस्टिक ओव्हरी सिंड्रोम (PCOS), ऑटोइम्यून डिसीज (Alopecia Areata), स्ट्रेस आणि न्यूट्रिशनल डेफिशियन्सी यांचा समावेश होतो. थायरॉईड विकारांमध्ये हायपोथायरॉईडिझममुळे (थायरॉईड हार्मोन्सचे प्रमाण कमी होणे) केस कमकुवत होऊन गळू लागतात, तर हायपरथायरॉईडिझममध्ये केस पातळ आणि ठिसूळ होतात. शरीरात लोहाच्या कमतरतेमुळे लाल रक्तपेशी कमी होतात आणि ऑक्सिजन वाहून नेण्याची क्षमता कमी होते, ज्यामुळे केसांच्या मुळांना आवश्यक पोषण मिळत नाही आणि ते गळतात. PCOS असलेल्या महिलांमध्ये टेस्टोस्टेरॉन हार्मोनचे प्रमाण वाढल्याने केस गळती आणि टक्कल पडण्याची शक्यता वाढते. तसेच, प्रसूतिनंतर किंवा रजोनिवृत्तीच्या काळात एस्ट्रोजेन हार्मोनच्या असंतुलनामुळेही अनेक महिलांना केस गळतीचा त्रास होतो. ऑटोइम्यून आजार Alopecia Areata मध्ये शरीराची रोगप्रतिकारक प्रणाली केसांच्या मुळांवर हल्ला करते, ज्यामुळे गाठगाठ टक्कल पडते आणि केस पुन्हा येणे कठीण होते. काही वेळा कृत्रिम सौंदर्यप्रसाधने, गरम पाणी, ब्लो-ड्रायर आणि केमिकल ट्रीटमेंटमुळे केस गळतात, तर सतत तणावाखाली राहिल्यास ‘टेलोजेन एफलुवियम’ नावाचा विकार होतो, ज्यामध्ये मोठ्या प्रमाणात केस झडतात. काही विशिष्ट औषधे जसे की ब्लड प्रेशर कंट्रोल करणारी औषधे, अँटीडिप्रेसंट्स आणि केमोथेरपीमुळेही केस गळू शकतात. प्रथिने, बायोटिन, व्हिटॅमिन D, झिंक आणि ओमेगा-3 फॅटी अॅसिड यांची कमतरता असेल तरी केस गळती वाढू शकते. संशोधनानुसार, आजकाल केस गळती वाढण्याचे एक मोठे कारण म्हणजे जंक फूड, अपुरी झोप आणि मानसिक तणाव. सततच्या आहाराच्या सवयी, पचनसंस्थेतील गडबड आणि पाण्याच्या कमतरतेमुळेही केस गळण्याची शक्यता वाढते. उपचार म्हणून संतुलित आहार, भरपूर पाणी पिणे, थेट सूर्यप्रकाशात वेळ घालवणे, केसांना हळुवारपणे स्वच्छ करणे आणि नैसर्गिक तेलांचा वापर करणे आवश्यक आहे. तसेच, योगासने आणि ध्यान केल्याने तणाव नियंत्रित राहतो, ज्यामुळे केस गळती कमी होते. ज्या लोकांना गंभीर केस गळतीचा त्रास होत आहे त्यांनी डर्मेटोलॉजिस्टकडे जाऊन ‘स्कॅल्प बायोप्सी’, ‘ब्लड टेस्ट’ किंवा ‘फेरिटिन लेव्हल चेक’ करून घ्यावे, ज्यामुळे केस गळतीमागील मूळ कारण शोधता येईल आणि योग्य उपचार करता येतील.

FAQs:

1. दररोज किती केस गळणे सामान्य आहे?
   • साधारणतः 50-100 केस गळणे नैसर्गिक आहे, पण त्यापेक्षा जास्त केस गळत असतील तर डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.
2. थायरॉईडमुळे केस का गळतात?
   • थायरॉईड हार्मोन्स असंतुलित झाल्यास केसांच्या वाढीवर परिणाम होतो, ज्यामुळे ते गळू लागतात.
3. लोहाच्या कमतरतेमुळे केस गळू शकतात का?
   • होय, लोहाच्या कमतरतेमुळे केसांच्या पेशींना ऑक्सिजन कमी मिळतो, ज्यामुळे केस कमजोर होतात.
4. PCOS असलेल्या महिलांमध्ये केस गळती जास्त का असते?
   • PCOS मध्ये टेस्टोस्टेरॉन वाढल्याने केस गळतात आणि टक्कल पडण्याची शक्यता वाढते.
5. स्ट्रेसमुळे केस गळू शकतात का?
   • होय, तणावामुळे केसांची वाढ थांबते आणि केस झपाट्याने गळतात.
6. केस गळतीसाठी कोणते विटॅमिन आवश्यक आहे?
   • बायोटिन, व्हिटॅमिन D, झिंक आणि ओमेगा-3 फॅटी अॅसिड केसांच्या आरोग्यासाठी महत्त्वाचे आहेत.
7. केसांची वाढ सुधारण्यासाठी कोणते पदार्थ खावेत?
   • बदाम, अक्रोड, गाजर, हिरव्या भाज्या, मासे आणि डाळी केसांसाठी फायदेशीर असतात.
8. औषधांमुळे केस गळू शकतात का?
   • काही ब्लड प्रेशर, डायबेटीस आणि डिप्रेशनच्या औषधांमुळे केस गळती वाढू शकते.
9. केमोथेरपीमुळे केस पुन्हा येतात का?
   • होय, पण केसांची पोत आणि वाढ पूर्वीपेक्षा वेगळी असू शकते.
10. केसांची गाठगाठ टक्कल पडल्यास उपाय काय?

• Alopecia Areata असल्यास डॉक्टरांच्या सल्ल्याने स्टेरॉईड किंवा PRP थेरपी घेता येते.

1. केस गळती कमी करण्यासाठी कोणते तेल वापरावे?

• नारळ तेल, भृंगराज तेल आणि कडुलिंब तेल फायदेशीर असते.

1. अनियमित आहारामुळे केस गळू शकतात का?

• होय, प्रथिनांची कमतरता असेल तर केस गळू शकतात.

1. केस गळती रोखण्यासाठी कोणते नैसर्गिक उपाय आहेत?

• आहारात भरपूर पोषक तत्वे घ्या, ध्यान करा आणि नियमित केसांना तेल लावा.

1. झोप कमी झाल्यास केस गळू शकतात का?

• होय, अपुरी झोप आणि तणावामुळे केस गळण्याचा वेग वाढतो.

1. डर्मेटोलॉजिस्टकडे कधी जावे?

• मोठ्या प्रमाणात केस गळत असतील आणि टक्कल पडत असेल तर त्वरीत डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.